Όπως εξηγεί κι ο Bob Mager, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος των διδακτικών στόχων και του διδακτικού σχεδιασμού, χωρίς διδακτικούς στόχους το πιθανότερο είναι να καταλήξεις κάπου αλλού από εκεί που πίστευες ότι κατευθυνόσουν. Στο βιβλίο του «Διδακτικοί στόχοι και Διδασκαλία» («Preparing Instrunctional Objectives») ο Mager υποστηρίζει ότι για να είναι χρήσιμος και λειτουργικός ένας διδακτικός στόχος πρέπει να αποτελείται από τα εξής συστατικά στοιχεία:
1. Επίδοση: να περιγράφει με σαφήνεια την αναμενόμενη επίδοση (ή παρατηρήσιμη συμπεριφορά), π.χ. να ταξινομεί, να επιλύει εξισώσεις δευτέρου βαθμού, να ταξινομεί.
2. Συνθήκες (προαιρετικό): να περιγράφει τις αναγκαίες συνθήκες κάτω από τις οποίες επιτελείται η δραστηριότητα, π.χ. όταν παρέχονται όλα τα απαραίτητα όργανα να είναι σε θέση να εκτελεί το πείραμα.
3. Πρότυπα Κριτήρια: να περιγράφει το επίπεδο επίδοσης με βάση το οποίο η επίδοση είναι αποδεκτή, π.χ. το προϊόν του πειράματος να αντιστοιχεί στις προδιαγραφές του εργαστηριακού οδηγού.
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει κατανοήσει ότι αποτελεσματικός είναι ο διδακτικός στόχος που κατευθύνει με σαφήνεια όχι μόνο τον ίδιο, αλλά και το μαθητή. Είναι λοιπόν απαραίτητο να φαίνεται ξεκάθαρα η κύρια επιδίωξη, δηλαδή η αναμενόμενη επίδοση. Την κοινοποιούμε στους μαθητές μας, ώστε να έχουμε κοινή πορεία. Στα σχέδια εργασίας παροτρύνουμε τους μαθητές να διαμορφώνουν από κοινού τους δικούς τους στόχους. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από τις μαθητικές ερωτήσεις, όπως θα παρουσιάσουμε παρακάτω στα πρακτικά θέματα.
2. Είδη στόχων και δραστηριοτήτων
Το ζητούμενο σε μια ανοικτή ερευνητική διαδικασία, όπως είναι τα σχέδια εργασίας, είναι να επιτυγχάνεται ποικιλία ως προς το είδος και την ποιότητα των στόχων. Παρουσιάζουμε ένα δείγμα παρακάτω:
Ένα φάσμα δεξιοτήτων και διδακτικών στόχων
Κατηγορία δεξιοτήτων
- Αναπαραγωγή Reproductive (εφαρμογή σε γνωστές καταστάσεις)
- Παραγωγή Productive (εφαρμογή αρχών και στρατηγικών)
Επινοεί δική του στρατηγική στην επίλυση ενός προβλήματος, π.χ. για να βρω το Μ.Ο. αφαιρώ τους δυο αριθμός και διαιρώ : 2 τη διαφορά τους (ΠΑΡΑΓΩΓΗ).
Συναισθηματικές / Κοινωνικές δεξιότητες Social and emotional skills: Ασπάζεται αξίες, απόψεις, στάσεις. Συμμορφώνεται ή απομακρύνεται από πρότυπη συμπεριφορά (ετερόνομη ηθική κατά Piaget) (ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ)
Οικείο σύστημα αξιών. Αυτο-συναίσθημα. Αυτο-πραγμάτωση. Ενσυναίσθηση (empathy). Επιχειρηματολογία. Στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων στις σχέσεις (ΠΑΡΑΓΩΓΗ).
Ψυχοκινητικές δεξιότητες Psychomotor skills
Αυτοματισμός κινήσεων, όπως η ρουτίνα στη χρήση οργάνων στο εργαστήριο, το τρέξιμο, ο χειρισμός του κιβωτίου ταχυτήτων (ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ).
Η δημιουργική έκφραση στο χορό, στις εικαστικές τέχνες, κτλ (ΠΑΡΑΓΩΓΗ).
Για περισσότερα:
Κουλουμπαρίτση, Α.Χ., Μουρατιάν, Ζ. και ομάδα εκπαιδευτικών (2004) Σχέδια Εργασίας στην Τάξη και στην Πράξη. Αθήνα: Πατάκης.
Mager, R. (1975) Preparing Instructional Objectives. Belmont, Ca: Pitman Learning. Στα ελληνικά, Διδακτικοί στόχοι και Διδασκαλία (1995) σε μετάφραση του Γ. Βρεττού, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.
Romiszowski, A.J. (1992) Designing Instructional Systems. London: Kogan Page.
Βεβαίως, στη σχολική καθημερινότητα και πραγματικότητα η διαμόρφωση των στόχων δεν έχει αυτή την «επιτηδευμένη, ακαδημαϊκή» μορφή. Αυτό, όμως δεν σημαίνει ότι δεν επιδιώκουμε την ποικιλία κι εναλλαγή στους στόχους. Στα σχέδια εργασίας αποτελεί σύνθημα πλέον ότι είναι ανάγκη να «πυκνώσουμε τις ψυχοκινητικές και τις κοινωνικού τύπου δραστηριότητες και να αραιώσουμε τις ρουτίνες τύπου ‘γράψε – διάβασε – πες - γράψε, κ.ο.κ.’».
Οι στόχοι διαμορφώνονται μετά την εννοιολογική ανάλυση του θέματος και επηρεάζονται από αυτή. Επίσης, συχνά, ή μάλλον τις περισσότερες φορές, εμείς οι εκπαιδευτικοί πρώτα σκιαγραφούμε εν τάχει τις δραστηριότητες, για να δούμε με τη φαντσία μας τους μαθητές μας εν δράσει και να φτάσουμε νοερά στο ποθητό αποτέλεσμα κι έτσι να παράσχουμε στον εαυτό μας τις πρώτες εγγυήσεις ότι αξίζει τον κόπο να εμπλακούμε σε αυτή ή την άλλη διαδικασία. Και σίγουρα θα παρηγορούσε πολλούς από εμάς η επίγνωση ότι, έστω κι ενορατικά, κι εμπειρικά, και χωρίς να διαθέτουμε εξειδικευμένη τεχνογνωσία, συγκλίνουμε με τις σύγχρονες τάσεις του σχεδιασμού της διδασκαλίας που μας συμβουλεύουν να ξεκινάμε από την αξιολόγηση και την τελική επίδοση των μαθητών.
Εφαρμογές
1. Σχεδιάστε με σαφήνεια διδακτικούς στόχους που να καθιστούν τους μαθητές ικανούς να κινούνται στο εργαστήριο Φ.Ε. με ασφάλεια.
