Τον Νοέμβριο του 2008 ο Νεοζηλανδός καθηγητής John Hattie σε συνθετική μελέτη μετα-ανάλυσης 800 ερευνών ανά τον κόσμο (επικαιροποιούνται συνέχεια και αυτή τη στιγμή έχουν φτάσει τις 900) που πραγματοποιήθηκαν σε διάστημα 15 ετών, κατέληξε στους κυριότερους παράγοντες που επηρεάζουν περισσότερο τις επιδόσεις των μαθητών. Οι έρευνες αυτές αφορούν περισσότερο από 80 εκατομμύρια μαθητές παγκοσμίως. Τρία χρόνια αργότερα, ο Hattie εξέδωσε μελέτη με τις συνεπαγωγές που έχουν τα ευρήματά του στη διδασκαλία (βλ. https://books.google.gr/books/about/Visible_Learning_for_Teachers.html?id=xY-6MyDgks8C&source=kp_cover&redir_esc=y ).στον τόμο με τίτλο: Visible Learning for Teachers (2012).
Από την μετα-ανάλυση που έκανε στις διεθνείς έρευνες ο Hattie όρισε το στατιστικό όριο του 0.40, και θεώρησε ότι όσο περισσότερο κάποιος παράγων ξεπερνάει αυτό το όριο τόσο θεωρείται ότι ασκεί όλο και μεγαλύτερη επιρροή στη μαθησιακή επίδοση (effect size). Έτσι κατασκεύασε ένα ιστόγραμμα σύμφωνα με το οποίο οι πιο καταλυτικοί παράγοντες είναι (βλ. και : http://visible-learning.org/glossary/#2_Piagetian_programs ):
- Οι αυτο-αναφορικές επιδόσεις ή οι προσδοκίες του μαθητή από την επίδοσή του: Καθήκον του εκπαιδευτικού είναι να γνωρίσει τι πιστεύουν οι μαθητές για το γνωστικό τους επίπεδο και τις ικανότητές τους και αυτό να το αξιοποιήσει για να τους ενισχύσει να πετύχουν μεγαλύτερες επιδόσεις. Ένα παράδειγμα διαπίστωσης των προσδοκιών είναι να ζητήσει ο καθηγητής από τους μαθητές του να του γράψουν πριν από το διαγώνισμα τριμήνου τι βαθμούς πιστεύουν ότι μπορεί να πετύχουν.
- Διδακτικές επιλογές σύμφωνα με τον γνωστικό εποικοδομισμό του Piaget που ενισχύουν την ελεύθερη διατύπωση των ιδεών του μαθητή και δίνουν έμφαση στη διαδικασία μάθησης και όχι στο αποτέλεσμα.
- Έγκαιρη Παρέμβαση και Ενισχυτική Διδασκαλία (Response to Intervention) σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και γενικώς προβλήματα μάθησης.
- Αξιοπιστία του εκπαιδευτικού που περιλαμβάνει τέσσερα κυρίως στοιχεία: εμπιστοσύνη, ικανότητα, δυναμισμό, αμεσότητα. Ο αξιόπιστος εκπαιδευτικός εμπιστεύεται τους μαθητές του, είναι πολύ καλά οργανωμένος και προετοιμασμένος, αποπνέει δυναμισμό και σιγουριά και με άμεσο ενδιαφέρον (αλλά όχι απειλητικό ή αδιάκριτο) προσεγγίζει τους μαθητές του.
- Διαμορφωτική αξιολόγηση και σαφής και πληροφορητική ανταπόκριση στα λόγια και έργα του μαθητή, με την οποία ενημερώνει τον μαθητή πώς πρέπει να βελτιωθεί. Παράλληλα, και ο εκπαιδευτικός λαμβάνει υπόψη του στο τι πρέπει να αλλάξει, για να βελτιωθεί η διδασκαλία του (βλ. και Dylan William 2013 https://www.youtube.com/watch?v=TZtOkKqldCY ) .
- Αναστοχασμό επί μικρο-διδασκαλιών (micro-teaching) για τη βελτίωση των διδακτικών και επικοινωνιακών επιλογών των εκπαιδευτικών.
- Στοχευμένος διάλογος με τους μαθητές που διευκρινίζει ασάφειες, δίνει την ευκαιρία να εμπλακούν όλοι οι μαθητές και δυναμώνει τους συναισθηματικούς δεσμούς ανάμεσα στα μέλη μιας τάξης.
- Εμπεριστατωμένη παρέμβαση για τους μαθητές με αναπηρίες.
- Σαφήνεια ως προς τους στόχους και τα κριτήρια επιτυχίας της προσπάθειάς των μαθητών (για παράδειγμα βλ. https://www.youtube.com/watch?v=8S3MuIdH14s ) .
- Ανατροφοδότηση (feedback) από τον μαθητή προς τον δάσκαλο, για να γνωρίζει σε ποιο επίπεδο βρίσκεται ο μαθητής του, αλλά και από τον δάσκαλο προς τον μαθητή. Ο παράγων αυτός συναρτάται άμεσα με τον παράγοντα 5.
Αρκετή εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ανάμεσα στους επικρατέστερους παράγοντες δεν είναι ούτε οι κατ΄ οίκον εργασίες, ούτε ο αριθμός των μαθητών σε μια τάξη, ούτε οι ώρες παραμονής των μαθητών στο σχολείο, ούτε η υλικοτεχνική υποδομή, ούτε τα αναλυτικά προγράμματα, ούτε τα σχολικά βιβλία. Το βάρος φαίνεται να πέφτει κυριολεκτικά στον εκπαιδευτικό, τη γενικότερη συγκρότησή του, και τον τρόπο που με βάση αυτή (τη συγκρότηση) προχωράει στις παιδαγωγικές του επιλογές.
Για περισσότερα αξίζει να ρίξετε μια ματιά στα σχετικά βίντεο και τις αυνεντεύξεις του καθηγητή John Hattie.
