Σε αυτό που, κατά την άποψή μου, πρέπει να επικεντρωθεί μία πρόταση για το σχολείο γενικά και για το ΟΔΣ ειδικότερα είναι ο κοινωνικός του χαρακτήρας.
Το νέο ΟΔΣ πρέπει να φροντίζει ώστε τα παιδιά:
• να αποκτούν βασικές (κυρίως) γνώσεις.
• να είναι ασφαλή (στο σώμα και στην ψυχή)
• να είναι χαρούμενα (να μαθαίνουν παίζοντας και να βοηθά το σχολείο να κάνουν φίλους)
• να είναι υγιή (με υψηλής διατροφικής αξίας δωρεάν γεύματα και ιατροπαιδαγωγικό κέντρο)
• να είναι δημιουργικά (π.χ. Ευέλικτη Ζώνη Δημιουργικών και Διαθεματικών Δραστηριοτήτων)
• να είναι υπεύθυνοι πολίτες με δραστηριοποίηση των μαθητικών κοινοτήτων που θα μετέχουν στη ζωή του σχολείου.
Τον κοινωνικό του χαρακτήρα του σχολείου θα τον υποστηρίξει η Πολιτεία:
Α) α) με δωρεάν υψηλής διατροφικής αξίας σίτιση β) με ιατροπαιδαγωγικό κέντρο (κινητή μονάδα στελεχωμένη με σχολικό ψυχολόγο, κοιν. λειτουργό και γιατρό που θα έρχεται να εξετάζει εμβόλια, δόντια, μάτια, διατροφή κτλ) γ) με αύλειους χώρους που ευνοούν την κοινωνικοποίηση και τη χαλάρωση των μαθητών (γωνιές για παιχνίδι, πάγκοι στεγασμένοι για φαγητό και συζήτηση).
Ερωτήματα που ανακύπτουν από μια τέτοια πολιτική απόφαση και υλοποίηση είναι το κατά πόσο επενδύσεις στον κοινωνικό χαρακτήρα του σχολείου έχουν παιδαγωγικό αντίκρισμα. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι όχι μόνο έχουν παιδαγωγικό αντίκρισμα, αλλά και ότι συναρτώνται αμεσα με τις ακαδημαϊκές επδόσεις των μαθητών.
Για περισσότερα βλέπε ενδεικτικά:www.mathematica-mpr.com/publications/PDFs/eatbreakfast.pdf.Βλ. επίσης το έργο του Καθηγητή David Beliner http://epicpolicy.org/newsletter/2009/03/blame-school-achievement-gap-misplaced. Επίσης, www.ascd.org για να αναζητήσετε δημοσιεύσεις στο περιοδικό Educational Leadership v. 67, no.4, December 2009/January 2010. Το τεύχος έχει αφιέρωμα στο: "Υγεία και Μάθηση" βλ. πιο εξειδικευμένα για τη σίτιση στο σχολείο σελ.6-10 και 88-89, και γενικότερα για παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοση σελ. 18-23. Για παράδειγμα, στο προαναφερθέν άρθρο με τίτλο: "Αυτά τα επίμονα χάσματα" (Those persistent gaps) αναφέρονται παράγοντες που έχουν ερευνητικά αποδειχθεί ότι επηρεάζουν την ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών, όπως: το βάρος του παιδιού κατά τη γέννησή του, ο βαθμός δηλητηρίασης από μόλυβδο, η πείνα και γενικότερα η ποιότητα διατροφής του παιδιού, ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης και γενικότερα η ενασχόληση με ηλεκτρονικά μέσα, η συμβολή της οικογένειας στην ανάγνωση ιστοριών και στη συζήτηση με τα παιδιά της, η αναλογία παιδιών-γονέων, η πιθανότητα κάλυψης κενών στα μαθ'ηματα, η συχνή αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος,ο βαθμός και η ποιότητα υποστήριξης των γονέων, ο βαθμός ακαμψίας του Αναλυτικού Προγράμματος, ο βαθμός προετοιμασίας των εκπαιδευτικών, η εμπειρία των εκπαιδευτικών, οι απουσίες των εκπαιδευτικών και οι μετακινήσεις τους, το πλήθος των μαθητών σε μια σχολική τάξη, ο δυνατότητα υλοποίησης του μαθήματος με την υποστήριξη Η/Υ, η ασφάλεια στο σχολείο.
Β) Όπως ήδη διαπιστώνουμε, στον εγγραμματισμό των παιδιών στα βασικά μαθήματα δεν μπορεί να παίζει μόνο ρόλο η συστηματική διδασκαλία τους, αλλά και ευκαιρίες για εναλλακτική - άτυπη εκπαίδευση και δυνατότητες να αναπτυχθεί μια κουλτούρα ενδιαφερόντων και ολόπλευρης καλλιέργειας. Παραθέτω κάποια παραδείγματα. Διάβασμα λογοτεχνικών και άλλων κειμένων που θα υπάρχουν στη δανειστική βιβλιοθήκη, η παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην τηλεόραση και τον Η/Υ και η καλλιέργεια κλίσεων που υποστηρίζουν οι Τέχνες (π.χ. θέατρο, μουσική).
Τα παιδιά μας δεν εξελίσσονται σε πιο ευτυχισμένους ενηλίκους, επειδή εμείς τους διδάσκουμε όλο πιο πολλά. Το ότι οφείλουμε να καταστήσουμε τα παιδιά των σχολείων μας εγγράμματα, δεν σημαίνει ότι πρέπει να μεριμνήσουμε μόνο για τον ακαδημαϊκό τομέα.
Θεωρώ ότι η κοινωνική ανάγκη δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να μετατραπεί σε εκπαιδευτική ευκαιρία, αν εντατικοποιήσουμε το Ωρολόγιο Πρόγραμμα του σχολείου με στόχο κορμού αποκλειστικά τον ακαδημαϊκό τομέα. Αυτό, κατά την άποψή μου, είναι ευχάριστο ευφυολόγημα.
Οι κοινωνικές ανάγκες, όπως φτώχεια, αρρώστια, διαζύγιο, εγκατάλειψη, επιζητούν ανταπόκριση. Πρώτα λοιπόν οφείλουμε να δώσουμε ένα κοινωνικό - ανθρωπιστικό πρόσωπο στο νέο ΟΔΣ. Αυτό λείπει από το σχολείο σήμερα (γενικό και ΟΔΣ): να μπορέσει μέσα από ένα οργανωμένο πλαίσιο να πλησιάσει τον μαθητή, να συνομιλήσει με τα ιδιαίτερα προβλήματα και ενδιαφέροντά του και να τον κάνει αυτόν και την οικογένειά του να νιώσουν ασφαλείς και να βλέπουν με συμπάθεια και εκτίμηση το σχολείο ως θεσμό και όσους εργάζονται σ΄ αυτό.
Βλέπε σχετικά και http://www.responsiveclassroom.org/
Παλαιότερα μπορούσε το σχολείο να αντεπεξέλθει χωρίς να προβληματίζεται ιδιαίτερα επί των προαναφθέντων τομέων. Ή τουλάχιστον νόμιζε ότι μπορούσε να το κάνει. Σήμερα δεν φαίνεται να υπάρχουν τέτοια περιθώρια. Διάβαζα από τον Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ν. Αλιβιζάτο ότι για πολλούς η παραβατική συμπεριφορά : "είναι τρόπος επικοινωνίας και μέσο ατομικής χειραφέτησης από ένα περιβάλλον το οποίο απεχθάνονται ". Έχει δίκιο.
Κατά την άποψή μου, μόνο αφού διασφαλίσουμε τις κοινωνικές προϋποθέσεις και οργανώσουμε ένα σχολείο με κοινωνικό πρόσωπο, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε εντατικοποιώντας τη μελέτη των βασικών μέσα από συμβατικά αλλά και δημιουργικά μονοπάτια και να το μετατρέψουμε σε εκπαιδευτική ευκαιρία.
Ίσως προς αυτή την κατεύθυνση βοηθήσει η αποκέντρωση των διοικητικο-οργανωτικών των σχολείων.
